Przekształcenie jednoosobowej działalności gospodarczej (JDG) w spółkę prawa handlowego polega na zmianie formy prawnej prowadzenia działalności, w celu dostosowania jej do faktycznych potrzeb i specyfiki danego przedsiębiorstwa.
Nie istnieje przy tym, jedno konkretne rozwiązanie czy forma działalności, która w sposób uniwersalny byłaby najlepsza dla wszystkich podmiotów funkcjonujących w obrocie. Co więcej, nawet ustalenie optymalnej formy prowadzenia działalności gospodarczej, bez właściwego wyboru trybu przekształcenia, może pomimo osiągnięcia zamierzonego celu, wiązać się z poważnymi konsekwencjami fiskalnymi czy nawet uniemożliwić prowadzenie działalności w obecnej formie:
Przykład nr 1
Przedsiębiorca planuje prowadzić działalność w formie spółki komandytowej. Z uwagi na fakt, że przekształcenie JDG w spółkę komandytową jest długim procesem i składającym się zasadniczo z dwóch etapów (JDG do z o.o. do s k.), Przedsiębiorca decyduje się na dokonanie aportu przedsiębiorstwa do nowej spółki komandytowej. Stwierdza jednak, że korzystnym dla niego będzie wycofanie z przedsiębiorstwa m.in.: nieruchomości i samochodów w celu późniejszego wynajmowania tych składników spółce jako osoba fizyczna. W toku kontroli skarbowej, przeprowadzonej już w trakcie realizacji przedsięwzięcia biznesowego jako spółka komandytowa ustalono, iż takiego aportu nie można zakwalifikować jako aportu przedsiębiorstwa bądź jego zorganizowanej części w rozumieniu art. 6 pkt 1 ustawy z dnia 11 marca 2004 r. o podatku od towarów i usług. Czynność ta w momencie dokonywania aportu nie podlegała zwolnieniu z VAT. Z tych samych względów, przychody od wkładu nie będą wolne od podatku dochodowego.
Przykład nr 2
Przedsiębiorca jest zarejestrowany jako podmiot leczniczy związany umową z Narodowym Funduszem Zdrowia. Umowa ta jest kluczową dla prowadzonej działalności, a wykonywanie zadań z nią związanych jest głównym źródłem przychodu i zysku. Przedsiębiorca podejmuje decyzje o dalszym prowadzeniu działalności gospodarczej jako spółka z ograniczoną odpowiedzialnością. Chcąc skorzystać z małego CIT (brak możliwości przy przekształceniu w rozumieniu KSH), a przy tym zmniejszyć koszty i czas związany z przekształceniem w innych trybach, decyduje się na otwarcie nowej spółki z o.o. i równoczesne zakończenie działalności jako JDG. Następnie zwraca się do Narodowego Funduszu Zdrowia o dokonanie cesji umowy na nowy podmiot, natomiast takiej zgody nie otrzymuje bądź z jakichkolwiek powodów (w tym niezależnych od stron) zawarcie cesji odwleka się o kilka miesięcy. Dla trybu, w którym dokonano zmiany formy prowadzenia działalności gospodarczej, ustawodawca nie przewidział zasady kontynuacji. W konsekwencji nie dochodzi do przejścia praw i obowiązków z mocy prawa, a tym samym przedsiębiorca trwale bądź na długi okres pozbawił się możliwości realizacji umowy, kluczowej dla jego przedsiębiorstwa.
Kluczowe działania przy wyborze formy prawnej działalności i trybu przekształcenia
Przed wyborem odpowiedniej formy prowadzenia działalności gospodarczej i trybu przekształcenia niezbędnym określenie przez radcę prawnego lub adwokata celu przekształcenia, z uwzględnieniem specyfiki firmy oraz rynku, na którym działa.
Określenie celu przekształcenia
Pierwszym elementem procesu jest zdefiniowanie celów oraz określenie korzyści, które Przedsiębiorca chce osiągnąć przez zmianę formy prowadzenia działalności. To te czynniki bowiem, w zestawieniu z wynikami wewnętrznej analizy przedsiębiorstwa, będą determinować wybór odpowiedniej formy prowadzenia działalności.
Pomimo, że przekształcenie działalności wiąże się najczęściej ze znaczną i całkowicie legalną optymalizacją podatkową, w większości przypadków nie jest to jedyna korzyść, którą można osiągnąć poprzez zmianę formy prowadzenia działalności.
Należy pamiętać o obowiązywaniu w porządku prawnym tzw. Klauzuli GAAR (ang. general anti-abuse rules), która uprawnia organy podatkowe do cofania skutków czynności przynoszących korzyści podatkowe, które to czynności organ uzna za sztuczne i sprzeczne z celem ustawy.
Co w takim razie z przekształceniami, skoro w znakomitej większości przypadków, prowadzą one do znacznych korzyści podatkowych?
Zmiana formy prawnej w sytuacji, gdyby z całokształtu okoliczności faktycznych wynikało, że podmiot działający rozsądnie i realizujący cele zgodne z prawem, nie zastosowałby tego sposobu działania w dominującej mierze z uzasadnionych przyczyn ekonomicznych, może zostać uznana za sztuczną w rozumieniu klauzuli GAAR.
Dlatego tak ważne już na tym etapie jest jasne zdefiniowanie celów, skutków oraz racjonalności przekształcenia z punktu widzenia prowadzonej działalności gospodarczej bądź w sytuacjach niepewnych wystąpienie o wydanie interpretacji zabezpieczających.
Z praktyki zawodowej wynika, że oprócz względów ekonomicznych, jednym z głównych powodów zmiany formy działalności gospodarczej jest zabezpieczenie majątku własnego przedsiębiorcy. O ile w firmach posługujących się głównie przedpłatą, z niskim stanem magazynowym, prowadzącymi handel produktem bez istotnych wahań cenowych bądź z ochroną zapasu, ryzyko zatorów płatniczych wydaje się niskie, o tyle stanowią one mniejszość w obrocie gospodarczym. Opóźnienia w płatności po stronie kontrahenta, bez dostatecznej ilości dostępnego kapitału własnego czy limitu kredytowego, powodują zwłokę w spłacie zobowiązań własnych, a w efekcie zagrożenie dla płynności finansowej.
W przypadku jednoosobowej działalności gospodarczej (JDG) wiąże się to z ryzykiem egzekucji z całego majątku, w tym majątku prywatnego tj. niezwiązanego z prowadzoną działalnością.
Zmiana formy prawnej (np. przekształcenie w spółkę kapitałową, działanie jako komandytariusz) w znaczący sposób taką ogranicza możliwość egzekucji z majątku prywatnego bądź w ogóle ją wyłącza. Działanie zmierzające do ochrony majątku, należy uznać za jak najbardziej racjonalne i uzasadnione.
Analiza wewnętrzna przedsiębiorstwa
Decyzja o przekształceniu, docelowej formie prawnej, jak i trybie w jakim przedsiębiorstwo zostanie przekształcone, oprócz ustalenia samych celów czy oczekiwanych skutków, wymaga dokładnej analizy wewnętrznej.
Na przedsiębiorstwo często składają się określone koncesje, zezwolenia czy nawet umowy (jak wskazano w Przykładzie 2), które przesądzają o rentowności jego działania. Zarówno forma prawna działalności po przekształceniu, jak i tryb w jakim przekształcenie zostanie dokonane determinować będzie czy udzielone koncesje, zezwolenia, uzyskane pozwolenia będą kontynuowane z mocy prawa, tj. bez konieczności uzyskiwania dodatkowych zgód. Co więcej, w zależności od trybu przekształcenia, spółka może być zupełnie nowym podmiotem lub sukcesorem przekształcanego przedsiębiorstwa. Może mieć to znaczenie w przypadku np. scoringu bankowego czy przy ocenie ratingowej dokonywanej dla inwestorów przez firmy ubezpieczeniowe.
Innym istotnym kwestiami, przed rozpoczęciem działań zmierzających do przekształcenia działalności gospodarczej w spółkę prawa handlowego jest ustalenie m.in:
- czy przedsiębiorca „jedynie” zarządza podmiotem (tj. prowadzi sprawy i reprezentuje firmę na zewnątrz) czy osobiście świadczy usługi na rzecz klientów firmy?
- czy planowane bądź możliwe są zmiany w strukturze właścicielskiej (np. przekazanie części udziałów małżonkowi)?
- czy planowane bądź możliwe są zmiany w strukturze zarządczej (rozszerzenie kręgu osób zarządzających podmiotem po przekształceniu) w sposób istotny wpłynie na faktyczną wysokość obciążeń publicznoprawnych w przekształconej?
- czy przedsiębiorca osiąga jakiekolwiek inne dochody np. z tytułu umowy o pracę?
- czy planowane są w ciągu najbliższych lat inwestycje w firmie bądź działania związane z ekspansją wymagające znacznych środków finansowych?
- czy na dzień przekształcenia przedsiębiorstwo będzie wykazywać zysk czy stratę (oczywiście jeżeli możliwe jest to do przewidzenia)?
struktury przychodów/dochodów (czy mają one charakter liniowy, sezonowy, czy np. dochód generowany jest z końcem roku, po otrzymaniu korekt od kontrahentów za zrealizowanie planów zakupowych/sprzedażowych)? - jaka część zysku będzie reinwestowana?
a także wielu innych kwestii, wynikających ze specyfiki przedsiębiorstwa czy rynku, na którym ono funkcjonuje.
Należy pamiętać bowiem, że prowadzenie działalności w nowej formie wiązało będzie się, dla części przekształcanych podmiotów, z nowymi obowiązkami (np. w związku z przejściem z KPiR na pełne księgi), zmianami w swobodnym zarządzaniu organizacją (szczególnie widoczne przy podmiotach, gdzie dotychczasowy właściciel jest zarówno jedynym wspólnikiem i członkiem zarządu) czy dostępie do kapitału. Dane finansowe i ekonomiczne są niezbędne natomiast do ustalenia właściwego momentu przekształcenia, a także umożliwiają, na podstawie przeprowadzonych symulacji, wybór optymalnej formy opodatkowania i oskładkowania.
Ponadto, w zależności od przyjętego modelu oraz planowanych zdarzeń związanych z samym przekształceniem (np. aport po wyłączeniu określonych składników majątku) czy zdarzeń już po przekształceniu (np. świadczenia niepieniężne na rzecz Spółki, najem określonych składników majątku), w zależności od konkretnego stanu faktycznego, zasadnym może być uzyskanie od KIS określonych interpretacji zabezpieczających.
Zmiana formy prowadzenia działalności przeprowadzona w sposób właściwy, z uwzględnieniem celów, specyfiki i potrzeb przedsiębiorcy wiąże się z wieloma korzyściami, takimi jak wzrost efektywności operacyjnej, optymalizacja obciążeń podatkowych, zabezpieczenie majątku czy ułatwienia dalszej sukcesji. Niemniej jednak jest to proces złożony, który powinien być starannie zaplanowany, poprzedzony analizą potrzeb oraz skutków prawnych, podatkowych i organizacyjnych.
Jeżeli rozważają Państwo przekształcenie działalności gospodarczej w spółkę prawa handlowego i chcą skorzystać z pomocy radcy prawnego lub adwokata specjalizującego się w tej dziedzinie, zapraszamy do kontaktu z naszą Kancelarią.
Udzielamy również konsultacji online, reprezentujemy Klientów przed sądami rejestrowymi KRS na terenie całego kraju.