Aport przedsiębiorstwa do spółki to jedna z metod, obok zawiązania nowego podmiotu (podmiotów) i przekształcenia kodeksowego, którą przedsiębiorcy wykorzystują do zmiany formy prowadzenia działalności gospodarczej.
Każdy z wymienionych wyżej sposobów, wymaga podjęcia przez radcę prawnego lub adwokata innych działań, a także wywoła inne skutki prawne (w tym podatkowe, czy związane z sukcesją umów) dla nowego podmiotu.
Przed wyborem formy zmiany działalności niezbędna jest zatem kompleksowa analiza przedsiębiorstwa, rynku na którym ono funkcjonuje, a także planów oraz oczekiwań samego przedsiębiorcy. Optymalizacja działalności poprzez wybór najbardziej dla niej najbardziej odpowiedniej formy prawnej i formy opodatkowania, wiąże się z licznymi korzyściami, zarówno pod względem ekonomicznych, jak i organizacyjnym. Niemniej jednak, wymaga od adwokata lub radcy prawnego zajmującego się procesem, posiadania wiedzy, doświadczenia i odpowiedniej staranności, aby uniknąć potencjalnych zagrożeń.
Czym jest aport przedsiębiorstwa do spółki?
Aport to wkład niepieniężny wnoszony do spółki w zamian za udziały lub akcje w tej spółce.
W przypadku aportu przedsiębiorstwa mówimy o wniesieniu całego przedsiębiorstwa lub jego zorganizowanej części (ZCP) jako wkładu do spółki. Taki aport może obejmować m.in. nieruchomości, maszyny, środki pieniężne, a także inne składniki majątkowe, takie jak umowy czy prawa własności intelektualnej, które są integralną częścią przedsiębiorstwa.
Zasadniczo wyróżniamy dwa rodzaje aportu:
- Aport przedsiębiorstwa – wnoszenie całego przedsiębiorstwa lub jego integralnej części (tzw. zorganizowanej części przedsiębiorstwa, ZCP), co oznacza przeniesienie pewnego zorganizowanego kompleksu złożonego ze składników majątkowych, praw i obowiązków przeznaczonego do prowadzenia działalności gospodarczej.
- Aport składników majątku – wnoszenie wybranych elementów majątku przedsiębiorstwa, które nie stanowią przedsiębiorstwa bądź jego zorganizowanej części.
To czy dokonujemy aportu przedsiębiorstwa czy jedynie określonych jego składników ma doniosłe znaczenie z punktu widzenia podatku VAT oraz podatku dochodowego.
Zgodnie z art. 6 pkt 1 ustawy z dnia 11 marca 2004 r o podatku od towarów i usług przepisów ustawy VAT nie stosuje się do transakcji zbycia przedsiębiorstwa lub zorganizowanej części przedsiębiorstwa. Warunkiem zatem, skorzystania z tego zwolnienia jest dokonanie transakcji zbycia przedsiębiorstwa lub jego zorganizowanej części.
W ustawie o VAT, podobnie jak w ustawie o PIT, ustawodawca nie zdefiniował pojęcia „transakcji zbycia”. Rozważając jednak zakres przedmiotowy ustaw, zbycie należy rozumieć jako wszelkie czynności, w ramach których następuje przeniesienie prawa do rozporządzania przedmiotem jak właściciel, np. sprzedaż, zamianę, aport, itp.
Samo oświadczenie dokonującego aportu nie wystarczy natomiast do tego by za przedmiot aportu uznać przedsiębiorstwo lub jego zorganizowaną część, a nie składniki majątku.
Przepisy ustawy o VAT nie zawierają definicji „przedsiębiorstwa”, zgodnie natomiast z art. 5a pkt 3 ustawy PIT, ilekroć w powyższym akcie prawnym jest mowa o przedsiębiorstwie, oznacza to przedsiębiorstwo w rozumieniu przepisów Kodeksu cywilnego. Dlatego też, dla potrzeb przepisów ustaw podatkowych należy posłużyć się definicją sformułowaną w art. 55(1) k.c., a zgodnie z nią:
Przedsiębiorstwo jest zorganizowanym zespołem składników niematerialnych i materialnych przeznaczonym do prowadzenia działalności gospodarczej. Obejmuje ono w szczególności:
1. oznaczenie indywidualizujące przedsiębiorstwo lub jego wyodrębnione części (nazwa przedsiębiorstwa);
2. własność nieruchomości lub ruchomości, w tym urządzeń, materiałów, towarów i wyrobów oraz inne prawa rzeczowe do nieruchomości lub ruchomości;
3. prawa wynikające z umów najmu i dzierżawy nieruchomości lub ruchomości oraz prawa do korzystania z nieruchomości lub ruchomości wynikające z innych stosunków prawnych;
4. wierzytelności, prawa z papierów wartościowych i środki pieniężne;
5. koncesje, licencje i zezwolenia;
6. patenty i inne prawa własności przemysłowej;
7. majątkowe prawa autorskie i majątkowe prawa pokrewne;
8. tajemnice przedsiębiorstwa;
9. księgi i dokumenty związane z prowadzeniem działalności gospodarczej.
Należy przy tym pamiętać, że powyższy katalog ma charakter otwarty, co oznacza że zarówno składniki w nim nie wskazane mogą tworzyć przedsiębiorstwo, jak również wyłączenie z majątku przedsiębiorstwa pewnych elementów wymienionych w tym katalogu, nie zawsze będzie przesądzać o ustaniu bytu przedsiębiorstwa.
W praktyce gospodarczej, dokonując aportu przedsiębiorstwa bardzo często się zdarza, że wyprowadza się z przedsiębiorstwa pewne składniki majątku (np. nieruchomości), by nie przenosić ich do majątku spółki. Takie działania, chociaż często słuszne z punktu widzenia optymalizacji działalności, wymagają zawsze rzetelnej oceny czy w dalszym ciągu przedmiotem aportu będzie zorganizowany zespół składników materialnych i niematerialnych, pomiędzy którymi zostały zachowane funkcjonalne związki umożliwiający kontynuowanie określonej działalności gospodarczej czy przedmiotem aportu będzie jedynie pewien zbiór elementów nie stanowiący przedsiębiorstwa. W tym drugim przypadku wiązać się to będzie z określonymi skutkami na gruncie podatku VAT oraz podatku dochodowego.
Oczywiście to nie jedyny „problem podatkowy” związany z tą formą zmiany działalności, dlatego w zależności od stopnia skomplikowania sprawy, jak również ryzyka często niezbędnym okazuje się skorzystanie z pomocy doradcy podatkowego bądź wystąpienie do Krajowej Informacji Skarbowej o interpretację indywidualną.
Jakie są korzyści z aportu przedsiębiorstwa do spółki?
Przede wszystkim aport jest jedną z „dróg do celu” czyli prowadzenia działalności w formie najbardziej optymalnej dla jej aktualnych potrzeb i założonych celów. Odpowiednia forma prowadzenia działalności umożliwia m.in.:
– legalną optymalizację podatkową;
– zwiększenie atrakcyjności przedsiębiorstwa dla banków i innych podmiotów (szczególnie zagranicznych);
– efektywniejsze pozyskiwanie inwestorów i kapitału;
– ograniczenie odpowiedzialności za zobowiązania;
– dalszą sukcesję przedsiębiorstwa.
Należy jednak zdecydowanie zaznaczyć, że nie u wszystkich przedsiębiorców zmiana formy prowadzenia działalności gospodarczej na spółkę kapitałową ma sens, a w wielu przypadkach będzie wręcz błędem. Z uwagi na doniosłe konsekwencje, z jakimi wiąże się zmiana formy prowadzenia działalności gospodarczej (przekształcenie przedsiębiorstwa), warto podczas tego procesu skorzystać z pomocy radcy prawnego lub adwokata specjalizującego się w prawie gospodarczym.
Czy aport jest najlepszym sposobem na zmian formy prowadzenia działalności gospodarczej?
W odróżnieniu od przekształcenia kodeksowego aport z reguły jest metodą szybszą i mniej kosztowną. Należy jednak pamiętać, że konsekwencję tego sposobu zmiany formy prowadzenia działalności jest:
– brak automatycznego przejęcia obowiązków przedsiębiorstwa, automatyczna sukcesja jedynie praw związanych z prowadzoną działalnością;
– brak automatycznego przeniesienia aportem zezwoleń, koncesji, umów;
– obowiązek poinformowania pracowników;
– obowiązek zapłaty podatku PCC;
– utrata małego CITU w roku rozpoczęcia działalności.
Jaki sposób zmiany formy prawnej prowadzonej działalności będzie odpowiedni?
Wybór właściwego sposobu zmiany prowadzenia działalności powinien być poprzedzony dokładną analizą przedsiębiorstwa oraz celów i oczekiwań danego przedsiębiorcy. To skomplikowany proces, który często wymaga współdziałania adwokata/radcy prawnego z doradcą podatkowym.
Z pewnością inne rozwiązania będą odpowiednie dla podmiotów związanych długoterminowymi umowami, posiadającymi zezwolenia i koncesje, a inne dla osób szukających jedynie zabezpieczenia majątku i pewnej, legalnej optymalizacji podatkowej. Nie jest możliwe ustalenie jednego schematu, który będzie odpowiedni dla wszystkich stanów faktycznych i będzie odpowiedni dla każdego przedsiębiorcy.